Wat is het verschil tussen bijzonder en speciaal onderwijs?
Bijzonder onderwijs en speciaal onderwijs zijn termen die in verschillende landen en contexten op verschillende manieren kunnen worden gebruikt, en het exacte onderscheid kan variëren. Over het algemeen verwijzen deze termen naar verschillende vormen van onderwijs die zijn ontworpen om tegemoet te komen aan de behoeften van leerlingen met specifieke uitdagingen, maar er kunnen enkele verschillen zijn, afhankelijk van waar je bent en hoe deze termen lokaal worden geïnterpreteerd. Hier zijn enkele algemene verschillen:
Bijzonder onderwijs
In sommige landen kan “bijzonder onderwijs” verwijzen naar het onderwijs voor leerlingen met lichte tot matige specifieke behoeften, zoals leerstoornissen of milde gedragsproblemen.
Bijzonder onderwijs kan soms deel uitmaken van het reguliere onderwijssysteem, waarbij leerlingen met specifieke behoeften worden geïntegreerd in reguliere klaslokalen met extra ondersteuning.
Speciaal onderwijs
“Speciaal onderwijs” wordt meestal gebruikt om te verwijzen naar een meer gespecialiseerde vorm van onderwijs die gericht is op leerlingen met ernstigere en complexere specifieke behoeften, zoals ernstige verstandelijke beperkingen, ernstige gedragsproblemen, ernstige fysieke handicaps, of meervoudige handicaps.
Speciaal onderwijs wordt vaak geleverd in aparte scholen of klaslokalen en wordt geleid door gespecialiseerde leraren en therapeuten.
Het belangrijkste doel van zowel bijzonder onderwijs als speciaal onderwijs is om ervoor te zorgen dat leerlingen met specifieke behoeften de juiste ondersteuning en onderwijs krijgen om hun individuele vaardigheden en potentieel te ontwikkelen. Het specifieke gebruik en de interpretatie van deze termen kunnen echter variëren afhankelijk van de regionale onderwijsstelsels en wetgeving. Het is belangrijk om de lokale definities en beleidsrichtlijnen te raadplegen om een beter begrip te krijgen van hoe deze termen in een specifieke context worden gebruikt.
Wat valt er onder speciaal onderwijs?
Speciaal onderwijs is een onderwijsvorm die specifiek is ontworpen om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Deze behoeften kunnen variëren van fysieke, emotionele, cognitieve of gedragsproblemen die het leren en de sociale integratie bemoeilijken. Wat er precies onder speciaal onderwijs valt, kan variëren van land tot land en zelfs van regio tot regio, maar over het algemeen omvat het de volgende categorieën:
Lichamelijke beperkingen
Hieronder vallen leerlingen met een fysieke handicap zoals rolstoelgebonden zijn, mobiliteitsproblemen hebben of ernstige gezondheidsproblemen hebben die speciale zorg nodig hebben.
Verstandelijke beperkingen
Dit omvat leerlingen met een lager intellectueel functioneringsniveau dan hun leeftijdsgenoten, vaak geassocieerd met aandoeningen zoals een verstandelijke beperking of een ontwikkelingsstoornis.
Emotionele en gedragsstoornissen
Deze categorie omvat leerlingen met emotionele en gedragsproblemen, zoals ADHD (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit), gedragsstoornissen, angststoornissen of stemmingsstoornissen.
Zintuiglijke beperkingen
Hieronder vallen leerlingen met gehoor- of visuele beperkingen, zoals doofheid, slechthorendheid of blindheid.
Autismespectrumstoornis (ASS)
Dit omvat leerlingen met autisme, een ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op sociale interactie, communicatie en gedrag.
Leerstoornissen
Leerlingen met leerstoornissen, zoals dyslexie (problemen met lezen), dyscalculie (problemen met rekenen) of andere leerproblemen, kunnen speciaal onderwijs nodig hebben om hun leerbehoeften te vervullen.
Taalkundige en communicatieve stoornissen
Hieronder vallen leerlingen met spraak- en taalstoornissen, stotteren of andere communicatieproblemen.
Hoogbegaafdheid
In sommige gevallen kan speciaal onderwijs ook diensten bevatten voor hoogbegaafde leerlingen, om ervoor te zorgen dat ze voldoende uitdaging en ondersteuning krijgen om hun potentieel te bereiken.
Het doel van speciaal onderwijs is om deze leerlingen de juiste ondersteuning en begeleiding te bieden, zodat ze kunnen leren en zich ontwikkelen op een manier die is aangepast aan hun individuele behoeften en mogelijkheden. Dit kan variëren van aangepaste lesplannen en methoden tot speciale faciliteiten en gespecialiseerde docenten en therapeuten. De exacte organisatie en beschikbaarheid van speciaal onderwijs kunnen sterk variëren afhankelijk van het land en de onderwijsinstellingen.
Welke richtingen kan je volgen in het voortgezet speciaal onderwijs?
In het voortgezet speciaal onderwijs (vso) zijn er drie richtingen die uitstroomprofielen worden genoemd. Deze profielen worden opgesteld door vso-scholen en sluiten aan bij de toekomstplannen van elke individuele leerling. Hierdoor wordt het onderwijs afgestemd op de beoogde uitstroombestemming. Binnen elk profiel zijn er specifieke doelen die nagestreefd worden.
Vervolgonderwijs uitstroomprofiel
Het uitstroomprofiel vervolgonderwijs is bedoeld voor leerlingen die naar verwachting in staat zijn om een diploma te behalen. Dit profiel bereidt hen voor op het behalen van een diploma in het vmbo, havo of vwo. Het behalen van dit diploma is essentieel voor verdere vervolgstudies, zoals in het mbo.
Arbeidsmarktgericht uitstroomprofiel
Leerlingen die zich bevinden in het uitstroomprofiel arbeidsmarktgericht worden voorbereid op een toekomstige baan binnen de (beschermde) arbeidsmarkt. Dit profiel is van toepassing op leerlingen die naar verwachting geen diploma zullen behalen. Tijdens de opleiding ligt de nadruk steeds meer op het ontwikkelen van beroeps- en arbeidsmarktvaardigheden. Een verplichte stage maakt deel uit van dit traject. Na het succesvol afronden van deze opleiding ontvangen alle leerlingen binnen dit profiel een schooldiploma en een overgangsdocument. Deze documenten bevatten informatie over de gevolgde vakken, de stages en de benodigde ondersteuning voor verdere stappen richting de arbeidsmarkt.
Dagbesteding uitstroomprofiel
Het uitstroomprofiel dagbesteding is gericht op leerlingen die zich zullen gaan richten op arbeidsgerelateerde of ontwikkelingsgerichte dagactiviteiten. Dit profiel is vooral bedoeld voor leerlingen met ernstige verstandelijke of meervoudige beperkingen, die niet zelfstandig kunnen werken, zelfs niet binnen aangepaste werkomgevingen.
Het onderwijs binnen dit profiel heeft als doel om de leerlingen zelfredzaam te maken, zowel thuis als binnen mogelijke toekomstige dagbestedingen. De kerndoelen sluiten aan bij die van het speciaal onderwijs voor zeer moeilijk lerende en meervoudig gehandicapte leerlingen.
Na het voltooien van de opleiding ontvangen leerlingen binnen dit profiel een officieel schooldiploma. Hierop zijn de gevolgde vakken en stageplaatsen vermeld. Ook krijgen ze een overgangsdocument mee waarin hun benodigde ondersteuning wordt beschreven. Dit document ondersteunt hen bij hun verdere stappen na het vso.