Om les te kunnen geven in het voortgezet onderwijs, dien je bevoegd te zijn of dit te worden. Een onderwijsbevoegdheid voor een specifiek vak is vereist. Als je niet over een onderwijsbevoegdheid beschikt, zijn er wellicht mogelijkheden om toch les te geven, zoals zij-instromer of gastdocent. Anders dien je onder supervisie van een andere docent te werken.
Eerstegraads of tweedegraads onderwijsbevoegdheid
Om leraar te worden op een middelbare school, moet je bevoegd zijn. Er bestaan eerstegraads en tweedegraads onderwijsbevoegdheden.
Met een tweedegraads onderwijsbevoegdheid mag je lesgeven aan:
- Vmbo
- Onderbouw havo
- Onderbouw vwo
- Praktijkonderwijs
Het is ook toegestaan om met een getuigschrift van de pabo les te geven in het praktijkonderwijs.
Indien je beschikt over een eerstegraads onderwijsbevoegdheid, mag je ook lesgeven aan:
- Bovenbouw havo
- Bovenbouw vwo
Welke bevoegdheid je hebt, hangt af van je opleiding.
Behalen van een tweedegraads onderwijsbevoegdheid
Je verkrijgt een tweedegraads onderwijsbevoegdheid na het volgen van een van de volgende opleidingen:
Hbo-lerarenopleiding voortgezet onderwijs: Voor deze opleiding heb je een havo- of vwo-diploma nodig, of een mbo-niveau 4-diploma. Indien je deze diploma’s niet bezit en ouder bent dan 21 jaar, dien je eerst een toelatingsonderzoek te doen.
Kopopleiding voor hbo-bachelor: Heb je een hbo-bachelor afgerond? Dan kan je voor bepaalde vakken de kopopleiding volgen. Dit kan afhankelijk zijn van de hogeschool. Een overzicht van kopopleidingen vind je op Overheid.nl. Deze kopopleiding duurt 1 jaar.
Behalen van een eerstegraads onderwijsbevoegdheid
Je verkrijgt een eerstegraads onderwijsbevoegdheid na het afronden van een van de volgende opleidingen:
Lerarenopleiding aan een hogeschool (hbo-master): Deze masteropleiding volgt op de lerarenopleiding voor tweedegraads bevoegdheid. De duur van de opleiding is 2 tot 3 jaar (deeltijd).
Lerarenopleiding aan een universiteit: Als je een wo-bachelor of wo-masterdiploma hebt dat aansluit op het vak waarin je les wilt geven, kan je ook je eerstegraads bevoegdheid aan de universiteit behalen. Universiteiten bieden verschillende lerarenopleidingen aan.
Andere opties om bevoegd les te geven
Verkorte opleiding voor zij-instromers: Als je een 4-jarige opleiding te lang vindt, kan je mogelijk een aangepast traject volgen als zij-instromer. Dit traject duurt 2 jaar en kan leiden tot zowel een eerstegraads als tweedegraads bevoegdheid. Als je al les geeft in het basisonderwijs of voortgezet onderwijs, kan je ook voor dit traject in aanmerking komen.
Beperkte tweedegraads bevoegdheid via educatieve minor/module: Indien je een bacheloropleiding volgt of hebt afgerond, kan je een educatieve minor toevoegen. Deze voltijdopleiding van 6 maanden kan gevolgd worden aan de universiteit of hogeschool. Het voltooien van deze minor levert geen onderwijsbevoegdheid op, maar je krijgt wel enkele vrijstellingen. Indien je later aan de voorwaarden voldoet, kan je via de verkorte kopopleiding alsnog een volledige tweedegraadsbevoegdheid verkrijgen.
Bevoegd leraar zonder juiste opleiding
Als je geen diploma hebt van een lerarenopleiding voor het vak waarin je les wilt geven, kan je in de volgende gevallen bevoegd leraar zijn in het voortgezet onderwijs:
- Met een buitenlands diploma voor het vak waarin je lesgeeft, mits erkend door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
- Met ontheffing van het Ministerie van OCW om in dat vak op een bepaald schoolniveau les te geven, als je de lerarenopleiding niet hoeft te volgen en uitzonderlijk bekwaam bent in je vak.
- Als je bekwaamheid is erkend voor een vak waarvoor geen lerarenopleiding bestaat, met name in het vmbo en praktijkonderwijs.
- Op basis van overgangsrecht van de Wet Beroepen in het Onderwijs, als je een diploma hebt van vóór 1 augustus 2006.
- Met een pabo-diploma voor scholen in het praktijkonderwijs en scholen voor voortgezet speciaal onderwijs zonder examens.
- Met een pabo-diploma en een certificaat “Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis- en kader”. Dit staat je toe om les te geven in vakken zoals Nederlands, wiskunde-rekenen en andere vakken vermeld op het certificaat (Engels, Mens en Maatschappij, Mens en Natuur).
- Met een diploma (en opleidingscombinatie) vermeld in de Regeling Conversietabel Getuigschriften en Vakken VO.
- Als je werkzaam bent in het mbo en:
- Lesgeeft op een vmbo-entreeopleiding met een pedagogisch-didactisch getuigschrift, of
- Lesgeeft op een vmbo via een vmbo-mbo samenwerkingsverband.
- Indien je met andere leraren in de 1e en 2e klas een groter programmaonderdeel verzorgt, bijvoorbeeld sport, dienstverlening en veiligheid, dien je bevoegd te zijn in minimaal één van de vakken die aan de basis staan van dat programmaonderdeel.
Hybride leraren en gastdocenten: lesgeven naast een andere baan
Een relatief nieuw concept is dat van de hybride docent. Dit zijn individuen die hun huidige baan combineren met een rol als docent. Hybride docenten beschikken over belangrijke kennis uit de samenleving of het bedrijfsleven. Voor hybride docenten gelden dezelfde bekwaamheidseisen als voor reguliere docenten, in alle onderwijssectoren.
Gastdocenten in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs
Gastdocenten kunnen ingezet worden in het voortgezet onderwijs (vo) en middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Om gastdocent te worden is geen onderwijsbevoegdheid nodig. Een gastdocent valt onder de verantwoordelijkheid van een bevoegde leraar. Een gastdocent mag gemiddeld 6 uur per week lesgeven. Indien iemand meer uren per week les wil geven, dienen ze binnen 2 jaar zelf een bevoegdheid te behalen. Gedurende die periode kunnen ze al zelfstandig lesgeven. Scholen kunnen hierbij ondersteunen, met mogelijkheden voor subsidies.
Beloning
Lerarensalarissen worden vaak onderschat. Uit onderzoek blijkt dat leraren beter verdienen dan veel mensen denken. Bekijk de salarisschalen voor leraren in het voortgezet onderwijs.
Subsidie
Het is mogelijk dat je in aanmerking komt voor subsidie wanneer je een lerarenopleiding wilt volgen. Op de website leraar.nl kan je aan de hand van enkele vragen achterhalen of je in aanmerking komt voor een regeling.
Vragen over leraar worden
Je kan vragen over het worden van een leraar stellen via Twitter (@MinOCW) of via Facebook (www.facebook.com/ministerieocw).
Voor meer informatie over werken in het onderwijs of persoonlijk advies, neem contact op met het Onderwijsloket.