Met de juiste vooropleiding en ervaring kun je als zij-instromer in het beroep jouw bevoegdheid behalen en tegelijkertijd lesgeven in het onderwijs. Je bent van harte welkom in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs, evenals het middelbaar beroepsonderwijs.

Je wordt beschouwd als een ‘zij-instromer in het beroep’ als je vanuit een ander vakgebied leraar wilt worden of als je al een bevoegdheid hebt maar les wilt geven in een ander vak of in een andere onderwijssector. Bijvoorbeeld, als je wilt overstappen van het voortgezet onderwijs naar het basisonderwijs. Als zij-instromer kun je het zij-instroomtraject volgen bij een lerarenopleiding. Gedurende dit traject kun je, in dienst van een schoolbestuur of een mbo-instelling, betaald werkervaring opdoen als docent voor de klas. In het ‘traject zij-instroom in het beroep’ combineer je werk en scholing, en leer je direct op de werkvloer.

Vereisten voor het zij-instroomtraject in het beroep

Om in aanmerking te komen voor het behalen van de bevoegdheid voor het basisonderwijs, een eerstegraads bevoegdheid, of een tweedegraads bevoegdheid via de zij-instroomroute, dien je te voldoen aan de volgende eisen:

1. Je hebt een afgeronde hbo- of wo-opleiding.
2. Je beschikt over voldoende maatschappelijke ervaring en beroepservaring die relevant is voor het onderwijs.
3. Je kunt een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) overleggen.

Vereisten voor zij-instromers met beroepsgerichte profielen in het voortgezet onderwijs

Indien je het zij-instroomtraject in het beroep wilt volgen om les te kunnen geven in een van de volgende beroepsgerichte profielen, gelden er specifieke eisen:

1. Bouwen, wonen en interieur
2. Produceren, installeren en energie
3. Mobiliteit en transport
4. Horeca, bakkerij en recreatie

In dit geval dien je te beschikken over:

1. Een diploma van een middenkaderopleiding of specialistenopleiding (MBO-4).
2. Een hbo-werk- en denkniveau.
3. Voldoende maatschappelijke ervaring en beroepservaring die relevant is voor het onderwijs.
4. Een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG).

Geschiktheidsonderzoek voor het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs

Indien je het zij-instroomtraject in het beroep wilt volgen, dien je eerst een school(bestuur) of mbo-instelling te vinden waar je kunt worden aangenomen voor het traject. Voordat je kunt deelnemen, moet je een geschiktheidsonderzoek doorlopen. Dit onderzoek bepaalt:

1. Of je geschikt bent om direct voor de klas te staan.
2. Of je binnen twee jaar een bevoegdheid kunt behalen.
3. Welke aanvullende scholing en begeleiding je nodig hebt.

Dit geschiktheidsonderzoek kan worden aangevraagd door de school, het schoolbestuur of de mbo-instelling bij een lerarenopleiding, of je kunt het zelf aanvragen. Indien je wordt beoordeeld als geschikt, ontvang je een geschiktheidsverklaring van de lerarenopleiding.

Ervaringscertificaat (EVC) bij het geschiktheidsonderzoek

Mocht je in het bezit zijn van een ervaringscertificaat (EVC) waarin jouw vaardigheden staan vermeld, dan wordt dit meegenomen in het geschiktheidsonderzoek. Het hebben van een EVC is echter niet voldoende om zij-instromer te worden; bovendien kan een EVC geen afgeronde hbo- of wo-opleiding vervangen.

Aanstelling als zij-instromer in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs

Wanneer je een geschiktheidsverklaring hebt verkregen om als zij-instromer aan de slag te gaan, sluit je een scholings- en begeleidingsovereenkomst af met de school, het schoolbestuur of de mbo-instelling en de lerarenopleiding waar je het zij-instroomtraject zult volgen.

Gedurende maximaal twee jaar word je aangesteld als leraar bij de school of mbo-instelling. Tijdens deze periode geef je les, volg je scholing en krijg je begeleiding. Zowel de school of mbo-instelling als de lerarenopleiding zullen je begeleiden.

Binnen twee jaar leg je een bekwaamheidsonderzoek af. Bij het succesvol behalen hiervan ontvang je een getuigschrift bekwaamheidsonderzoek. Het betreft hier geen bachelordiploma, maar dit getuigschrift verleent je volledige bevoegdheid als leraar voor het basisonderwijs, of als eerstegraads of tweedegraads bevoegd voor het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs.

Indien nog niet geschikt om les te geven

Indien het geschiktheidsonderzoek uitwijst dat je niet in aanmerking komt voor het zij-instroomtraject, is het mogelijk om in overleg met de lerarenopleiding en de betreffende school naar alternatieve mogelijkheden te kijken. Je zou wellicht via andere wegen een onderwijsbevoegdheid kunnen behalen, zoals bijvoorbeeld via een deeltijd lerarenopleiding. Samen met de lerarenopleiding kun je onderzoeken welke aanpak het beste bij jou past en of er eventuele vrijstellingen mogelijk zijn.

Versneld voor de klas in het basisonderwijs met een ho-achtergrond

Een student die een opleiding in het hoger onderwijs (ho) heeft afgerond en de Pabo volgt, kan tijdens de studie al als leraar in het basis-, praktijk- of (voortgezet) speciaal onderwijs gaan werken. Dit verloopt via het ‘Versneld voor de klas’-traject. Er zijn echter bepaalde voorwaarden waaraan voldaan moet worden voordat deze student voor de klas kan staan.

Voorwaarden:

1. De student moet bewezen ‘beroepstakenbekwaam’ zijn door succesvolle afronding van de opleidingsonderdelen/mijlpalen van deze fase, inclusief stages.
2. De student moet in het eerste studiejaar de Wiscat-rekentoets hebben behaald.

De student moet een basisschoolbestuur vinden dat hem/haar wil aanstellen of benoemen. Er wordt een scholings- en begeleidingsovereenkomst van maximaal twee jaar gesloten tussen het bestuur, de student en de lerarenopleiding. Binnen deze periode moet de student de Pabo afronden.

Deze studenten blijven nog wel student volgens de Wet op het hoger onderwijs. Ze moeten hun bacheloropleiding volledig afronden en een bachelorgraad verkrijgen. Besturen ontvangen voor deze studenten dus geen zij-instroomsubsidie.

Het is niet verplicht voor Pabo’s om dit onderwijsmodel aan te bieden. Studenten kunnen er alleen gebruik van maken als de lerarenopleiding het ‘Versneld voor de klas’-traject aanbiedt.

Vereisten voor het PDG-traject voor het middelbaar beroepsonderwijs (mbo)

In het mbo kun je als docent worden aangesteld met een tweedegraads bevoegdheid. Als zij-instromer kun je ook via het PDG-traject (Pedagogisch Didactisch Getuigschrift) docent worden.

Je komt in aanmerking om in het mbo als leraar te werken met een PDG als je een van de volgende vooropleidingen hebt:

1. Een afgeronde opleiding in het hoger onderwijs (hbo of wo), of
2. Een afgeronde mbo-opleiding met minimaal 3 jaar praktijkervaring in het vakgebied waarin je les wilt geven. Daarnaast dien je op basis van je opleiding en ervaring te beschikken over een kwalificatieniveau vergelijkbaar met hbo- of wo-niveau. Het bevoegd gezag van de opleiding beoordeelt dit niveau.

Geschiktheidsverklaring mbo

Voor het PDG-traject in het mbo beoordelen mbo-instellingen zelf of:

1. Je geschikt bent om les te geven.
2. Je vakinhoudelijk bekwaam bent.
3. Je binnen 2 jaar het PDG-getuigschrift pedagogisch-didactische scholing kunt behalen, op basis van je kennis en ervaring.

Geschikt om les te geven in het mbo

Indien je geschikt wordt bevonden door de mbo-instelling, wordt je aangesteld als docent in tijdelijke dienst. Binnen 2 jaar dien je het PDG-getuigschrift te behalen. Dit kun je bereiken via het PDG-traject. Hiermee toon je aan te voldoen aan de bekwaamheidseisen voor het mbo. Na het behalen van het PDG kun je in vaste dienst treden en lesgeven in het mbo, maar niet in andere onderwijssectoren.

Zij-instroom in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en mbo, en PDG tijdens de coronapandemie

De impact van de coronacrisis heeft ook gevolgen voor zij-instromers in het beroep, lerarenopleidingen en scholen die zij-instromers aanwerven. Praktijkonderdelen van scholing kunnen bijvoorbeeld zijn aangepast of uitgesteld, of de begeleiding vanuit de school kan tijdelijk zijn verstoord. De meest gestelde vragen over de gevolgen van de coronacrisis voor zij-instromers in het beroep en de antwoorden hierop zijn samengebracht in de Q&A ‘Zij-instroom in het beroep en corona’.

Hybride docent: lesgeven naast een andere baan

Het begrip hybride docent, ook wel gastdocent genoemd, is relatief nieuw. Hybride docenten kiezen ervoor om naast hun huidige baan een aantal uren per week les te geven.

Indien je maximaal 6 klokuren per week als docent lesgeeft in het mbo of voortgezet onderwijs, heb je geen onderwijsbevoegdheid nodig. Een PDG-getuigschrift voor het mbo is evenmin vereist. Je geeft dan les onder supervisie van een docent. Indien je meer uren per week les wilt geven, dien je zelf binnen 2 jaar een bevoegdheid of het PDG-getuigschrift te behalen. In die periode mag je zelf lesgeven onder supervisie van een docent. De school waar je wilt lesgeven, kan hierbij ondersteunen.

Vragen over het beroep van leraar

Voor meer informatie over werken in het onderwijs of persoonlijk advies, kun je contact opnemen met het Onderwijsloket.