Om les te kunnen geven in het voortgezet onderwijs is het nodig om bevoegd te zijn of te worden. Hiervoor dien je over een onderwijsbevoegdheid voor een specifiek vak te beschikken. Mocht je niet over een onderwijsbevoegdheid beschikken, dan bestaan er wellicht toch mogelijkheden om les te geven, zoals zij-instromer, gastdocent, of onder supervisie van een andere docent.

Eerstegraads en tweedegraads onderwijsbevoegdheid

Voor het werken als leraar op een middelbare school is een bevoegdheid vereist. Er zijn twee niveaus van bevoegdheid: eerstegraads en tweedegraads.

Met een tweedegraads onderwijsbevoegdheid mag je lesgeven aan:

1. vmbo;
2. onderbouw havo;
3. onderbouw vwo;
4. praktijkonderwijs.

Ook met een getuigschrift van de pabo mag je lesgeven in het praktijkonderwijs.

Met een eerstegraads onderwijsbevoegdheid kun je bovendien lesgeven aan:

1. bovenbouw havo;
2. bovenbouw vwo.
3. De bevoegdheid die je hebt, is afhankelijk van je gevolgde opleiding.

Verkrijgen van een tweedegraads bevoegdheid

Je verkrijgt een tweedegraads onderwijsbevoegdheid na het voltooien van een van de volgende opleidingen:

Hbo-lerarenopleiding voortgezet onderwijs: Je hebt een diploma nodig van havo, vwo of mbo niveau 4. Als je deze diploma’s niet hebt en ouder bent dan 21 jaar, moet je eerst een toelatingsonderzoek afleggen.

Kopopleiding voor hbo-bachelor: Als je al een hbo-bachelor hebt afgerond, kun je voor sommige vakken de kopopleiding volgen. Deelnemende hogescholen bepalen welke opleidingen hiervoor in aanmerking komen. De kopopleiding duurt 1 jaar.

Verkrijgen van een eerstegraads bevoegdheid

Een eerstegraads onderwijsbevoegdheid kun je behalen na het afronden van een van de volgende opleidingen:

Lerarenopleiding aan een hogeschool (hbo-master): Deze masteropleiding volgt op de tweedegraads lerarenopleiding. De duur van de opleiding is 2 tot 3 jaar (deeltijd).

Lerarenopleiding aan een universiteit: Als je een wo-bachelor of wo-masterdiploma hebt dat aansluit op het vak waarin je wilt lesgeven, kun je bij de meeste vakken ook je eerstegraads bevoegdheid aan de universiteit behalen. Universiteiten bieden diverse lerarenopleidingen aan.

Andere manieren om bevoegd les te geven

Naast de reguliere routes zijn er alternatieve manieren om bevoegd les te geven:

1. Verkorte opleiding voor zij-instromers: Als je de standaard 4-jarige opleiding te lang vindt, kun je een versneld traject volgen (zij-instromen). Dit traject duurt 2 jaar en kan leiden tot zowel een eerstegraads als tweedegraads bevoegdheid. Als je al lesgeeft in het basisonderwijs of voortgezet onderwijs, kun je ook voor dit traject kiezen.
2. Beperkte tweedegraads bevoegdheid via educatieve minor/module: Als je een bacheloropleiding volgt of hebt afgerond, kun je de educatieve minor volgen. Deze fulltime opleiding duurt 6 maanden en is beschikbaar aan universiteiten en hogescholen.
3. Educatieve minor/module aan de universiteit: Deze minor/module is verkrijgbaar bij alle universiteiten met een lerarenopleiding. De bijbehorende studies staan vermeld in de Regeling verwantschapstabel educatieve minor. Met deze opleiding mag je lesgeven aan de theoretische leerweg van het vmbo en aan de onderbouw van havo en vwo.
4. Educatieve minor aan de hogeschool: Na het afronden van deze minor ben je niet direct bevoegd, maar kun je wel vrijstellingen ontvangen. Na het voldoen aan aanvullende voorwaarden kun je met de verkorte kopopleiding een volledige tweedegraads bevoegdheid behalen.

Bevoegd leraar worden zonder de juiste opleiding

In specifieke situaties kun je toch bevoegd lesgeven zonder de juiste opleiding:

1. Met een buitenlands diploma voor het vak waarin je les wilt geven, mits dit diploma erkend is door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
2. Met ontheffing van het ministerie van OCW om op een bepaald schoolniveau les te geven. Dit is mogelijk als je al aanzienlijke kennis in je vakgebied hebt en vrijgesteld wordt van het volgen van een lerarenopleiding. Dit gebeurt echter zelden.
3. Bij erkenning van jouw bekwaamheid voor een vak waarvoor geen officiële lerarenopleiding bestaat. Dit komt voornamelijk voor in het vmbo en praktijkonderwijs.
4. Onder het overgangsrecht van de Wet Beroepen in het Onderwijs, indien je een diploma hebt van vóór 1 augustus 2006.
5. Met een pabodiploma voor praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs, waar geen examens worden afgenomen.
6. Met een pabodiploma en het certificaat “Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis- en kader” kun je lesgeven in de vakken Nederlands, wiskunde-rekenen en andere vakken naar keuze (Engels, Mens en Maatschappij, Mens en Natuur).
7. Met een diploma (en opleidingscombinatie) vermeld in de Regeling conversietabel getuigschriften en vakken voortgezet onderwijs.
8. Als je in het mbo werkt en met een pedagogisch-didactisch getuigschrift lesgeeft aan een vmbo-entreeopleiding, of via een vmbo-mbo samenwerkingsverband lesgeeft op een vmbo.
9. Samen met andere leraren verantwoordelijk bent voor een deel van het lesprogramma, bijvoorbeeld sport, dienstverlening en veiligheid. In dat geval dien je bevoegd te zijn in een van de vakken die de basis vormen van dat deel van het lesprogramma.

Hybride leraren en gastdocenten: lesgeven naast een andere baan

Een relatief nieuw begrip is de hybride docent. Deze personen combineren hun huidige baan met werkzaamheden in het onderwijs. Hybride docenten brengen waardevolle kennis vanuit de samenleving of het bedrijfsleven in het onderwijs. Dezelfde bekwaamheidseisen gelden voor hybride docenten als voor andere docenten, in alle onderwijssectoren.

Gastdocenten in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs

In het voortgezet onderwijs (vo) en middelbaar beroepsonderwijs (mbo) kunnen gastdocenten worden ingezet. Een onderwijsbevoegdheid is niet vereist voor gastdocenten. Ze werken onder toezicht van een bevoegde docent en mogen gemiddeld 6 uur per week lesgeven. Als je meer uren per week les wilt geven, dien je binnen 2 jaar zelf een bevoegdheid te behalen. Tijdens deze periode kun je al lesgeven, waarbij de school je kan ondersteunen. Subsidies zijn beschikbaar voor dit traject.

Beloning

Vaak onderschatten mensen de salarissen van leraren. Uit onderzoek blijkt echter dat leraren beter verdienen dan vaak wordt gedacht. Je kunt bekijken wat een leraar in het voortgezet onderwijs verdient.

Subsidie

Mogelijk kom je in aanmerking voor subsidie als je een lerarenopleiding wilt volgen. Op de website leraar.nl kun je aan de hand van een aantal eenvoudige vragen vaststellen of je in aanmerking komt voor een regeling.

Vragen over het worden van een leraar

Voor vragen over het leraarschap kun je terecht op Twitter (@MinOCW) of Facebook (www.facebook.com/ministerieocw).

Voor meer informatie over werken in het onderwijs of persoonlijk advies kun je contact opnemen met het Onderwijsloket.